ڕەخنەو تێبینیی لە سەر پەروەردەی ئیسلامیی پۆلی دەیەمی ئامادەیی

ئەمساڵی خوێندن یەکەمەین ساڵمبوو (پڕۆگرامی پەروەردەی ئیسلامیی دەیەمی ئامادەیی – وەرزی یەکەم) بڵێمەوە، بۆیە پاش کۆتاییهاتنی وەرزی یەکەم زۆر بە گرنگم زانیی ڕەخنەو سەرنجی خۆم بخەمە بەردەست هاوڕێیانی بەڕێزم و خوێنەرانی سەنگینەوە،

بە ئومێدی ئەوەی بە جیددی وەربگیرێت و قوتابی و خوێندکارانی خۆشەویست و فریودراوی! لێ ئاگادار بکرێتەوە، چونکە زۆر بە داخەوە زۆرینەی مامۆستایانی ئەم بابەتە بەهۆی نەزانین! یاخود کەمتەرخەمیەوە ئەو ئەرکەیان ڕانەپەڕاندووە!

ئەوەیشی مایەی نیگەرانی و بێزاریە ئامادەکاری ئەم مەنهەجە ئەندامێکی مەکتەبی سیاسی یەکگرتووی ئیسلامیە بەناوی (ئەبو بەکر کاروانی) و پێداچوونەوەشی لە لایەن دکتۆر بەشیر حەدادەوە کراوە! کە دەبوایە ئەو دوو بەڕێزە ئەو هەلەیان بقۆستایەتەوەو مەنهەجێکی پاک و شیاویان بۆ قوتابیان و خوێندکاران ئامادەبکردایە، بەڵام وەک وتراوە (فاقد الشيء لا يعطي) واتە: کەسێک خاوەنی شتێک نەبێت ناتوانێت بیبەخشێت!

منیش لێرەدا سەرنج و تێبینیەکانم لە (٧) خاڵدا کورتدەکەمەوە:

سەرنجی یەکەم:  بڵاوکردنەوەی عەقیدەی (الإتحاد والحلول).

هەڵگرانی ئەم بیرۆکە کوفریە (الإتحاد والحلول) بیڕو باوەڕیان وایە کە خوای گەورە لە گەڵ هەموو بوونەوەرەکاندا یەکی گرتووەو تێکەڵیانبووە - پەنا بەخوا-  واتە خوا لە هەموو شوێنێکدا بوونی هەیە وەک هەندێک لە جەهمیەکان، هەندێکیشیان پێیان وایە کە خوا لەگەڵ هەندێک لە مرۆڤەکاندا یەکی گرتووە، وەک جولەکەکان دەڵێن خوا لە عوزەیردا یەکی گرتووە، مەسیحیەکانیش دەڵێن لاهوت لە ناسوتدا واتە خوا لە عیسادا یەکی گرتووە، هەروەها ئەو گروپانەشی کە خۆیان داوەتە پاڵ ئیسلام وەک شیعە توندڕەوکان کە دەڵێن خوا لە دوانزە ئیمامەکاندا یەکی گرتووەو هەتا دەگاتە حەللاجیەکان و یونسیەکان و عەدەویەکان وحاکمیەکان ... .

وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی هەرێمیش دەڵێت: خوا لە هەموو مرۆڤەکاندا بە کافرو موسڵمانەوە - پەنا بە خوا- بوونی هەیە (واتە: یەکی گرتووە)!

لە لاپەڕە (٢٢) چاپی (٢٠١٣) دەڵێت: (... مرۆڤ بە هەناسەی خوداو بەو گیانە دەژی کە خودا پێی بەخشیوە، ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت کە گیانی خودای گەورە لە مرۆڤدا ئامادەیە ...).

هەروەها لە لاپەڕە (٥٦)دا دەڵێت: (ڕۆحی مرۆڤ بەشێکە لە ڕۆحی خۆی - واتە خوا- کە کردویەتیە جەستەی مرۆڤەوە: خودای گەورە دەفەرموێت: (فنفخنا فيه مِنْ روحنا) (التحريم: 12) بە مەش مرۆڤ بووە بە خاوەنی ڕێزێکی گەورە ... ).

منیش بۆ وەڵامی ئەم بیرو باوەڕە کوفریە دەڵێم:

ئیبنولقەییمی جەوزییە ڕەحمەتی خوای لێبێت دەڵێت: (فهذه مسألة زل فيها عالَم وضل فيها طوائف من بنى آدم وهدى الله اتباع رسوله فيها للحق المبين والصواب المستبين فأجمعت الرسل صلوات الله وسلامه عليهم على أنها محدثة مخلوقة مصنوعة مربوبة مدبرة .... وأن الله وحده الخالق وكل ما سواه مخلوق له . واتە: ئەمە بابەتێکە جیهانێک تێیدا پێیان هەڵخلیسکاوە، کۆمەڵانێک لە نەوەی ئادەم تێیدا گومڕا بوون، بەڵام خوای گەورە شوێنکەوتوانی پێغەمبەرەکەی ( صلى الله عليه وسلم) ڕێنمایی کرد بۆ حەق و ڕاستیی ڕوون، هەموو پێغەمبەران کۆدەنگن لە سەر ئەوەی کە ڕۆح دروستکراو و فەرمان پێکراوە، تەنها  خوا دروستکەرە و هەموو شتێکیش جگە لە خۆی دروستکراوی خۆیەتی.) پاشان لە موحەممەدی کوڕی نەصری مەڕوزییەوە دەگێڕێتەوە کە وتویەتی: (ولا خلاف بين المسلمين أن الأرواح التي في آدم وبنيه وعيسى ومن سواه من بنى آدم كلها مخلوقة لله خلقها وأنشأها وكونها واخترعها ثم أضافها إلى نفسه كما أضاف إليه سائر خلقه ... واتە: جیاوازی لە نێوان موسڵماناندا نیە کە ڕۆحی ئادەم و نەوەکانی و عیساو تەواوی مرۆڤەکانی تریش دروستکراو و بەدیهێنراوی خوای پەروەردگارن، خوای گەورەش لەبەر ڕێزلێنان لە مرۆڤ ڕۆحی داوەتە پاڵ خۆی وەک چۆن دروستکرراوەکانی تریشی داوەتە پاڵ خۆی ...) (کتێبی: الروح لاپەڕە: ١٤٤-١٤٥)

کەواتە ڕۆح سیفەتی خوای پەروەدگار نیە بەڵکو دروستکراوی خۆیەتی و لە بەر ڕێزلێنان لە مرۆڤ  داویەتیە پاڵ خۆی وەک چۆن (بيت الله) و(ناقة الله) و(عباد الله) و(رسول الله)ی داوەتە پاڵ خۆی.

پەنا بەخوا خۆ ئەگەر ئەو ئایەتە یاخود ئایەتی (وكلمته ألقاها إلى مريم وروح منه)(النساء:١٧١) ئەو واتایە بگەیەنێت ئەوا - پەنا بە خوا- دەبێت بڵێین هەموو دروستکراوەکانی تریش بەشێکن لە خوای گەورە ئەوە نیە خوا دەفەرموێت: (وَسَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ جَمِيعاً مِنْهُ) (الجاثية: 13) واتە: هه‌رچی له ئاسمانه‌کان و زه‌ویدا هه‌یه بۆ خزمه‌تگوزاری ئێوه فه‌راهه‌می هێناوه‌، هه‌موویشی تێکڕا لە خواوەیە.

ئەمە لە لایەک لە لایەکی تریشەوە وشەی (مِنْ) لە و ئایەتەدا (فنفخنا فيه مِنْ روحنا) حەڕفی جەڕەو بۆ (التبعيض) نیە تا وەکو ڕۆح بەشێک بێت لە خوای گەورە، بەڵکو بۆ (إبتداء الغاية)یە واتە: ئێمه‌ش له‌و ڕۆحه‌ی که دروستمانکردووە‌ فوومان پێداکرد.

بۆ دڵنیابوونی زیاتر سەیری ئەم سەرچاوانە بکە:

(تفسير مفاتيح الغيب لفخر الدين الرازي: ٥/477، ١٢/303)، (تفسير الجامع لأحكام القرآن للقرطبي: 14/90)، (تفسير روح المعاني للآلوسي: 4/327)، (تفسير الخازن: 4/321، 5/222, 7/123 ) (تفسير ابن كثير: 2/478-479)، (كتاب الروح لابن القيم: 144).

سەرنجی دووەم: بەکارهینانی وشەی ناشایستە (عیشق) بەرامبەر بە خوای گەورە.

لە لاپەڕە (٣٠)دا دەڵێت: (... دوای ئەوەی مرۆڤ باوەڕ لە دڵیدا دەچەسپێت و عەشقی خودا دەرونی داگیر دەکات، ...)

زانایان دەڵێن دروست نیە وشەی (عیشق) بۆ خواو پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) بەکار بهێنرێت ئەویش بە پشتبەستن بەم بەڵگانەی خورەوە:

‌أ- لە قوڕئان و فەرموودەدا وشەی خۆشەویستی (الحُبّ) بەکار هاتووە.

خوای گەورە دەفەرموێت: (يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ)، پێغەمبەریش (صلى الله عليه وسلم) دەفەرموێت: (لا يؤمن أحدكم حتى أكون أحبَّ إليه من ولده ووالده والناس أجمعين) رواه البخاري ومسلم.

سەبارەت بەو فەرموودانەش کە وشەی عیشقیان تێدا هاتووەو هەندێک لە سۆفیەکان بە بەڵگە دەیهێننەوە هەموویان هەڵبەستراو یاخود زۆر لاوازن، ئیبنولقەییم لە (زاد المعاد: 4/251)دا دەڵێت: (ولا يحفظ عن رسول الله لفظ العشق في حديث صحيح البتة. واتە: بەهیچ شێوەیەک فەرموودەیەکی سەحیح لە پێغەمبەرەوە (صلى الله عليه وسلم) نەگێڕڕاوەتەوە کە وشەی عیشقی تێدابێت.

ب-   زانایانی زمانەوانی لە پێناسەی عیشقدا دەڵێن: (فَرطُ الحبِّ) واتە: زیادەڕەوی وسنوور تێپەڕاندن لە خۆشەویستیدا. (الصحاح في اللغة: ٤٧٢، القاموس المحيط للفيروزآبادي: 1174)، خۆشویستنی خوای گەورەش هەرچەندە بێت زیادەڕەوی نیە چونکە خۆشویستنی ئەو بی سنوورە ئیتر چۆن زیادەڕەوی تێدا دەکرێت! ئیبن تەیمیە لە (مجموع الفتاوى: ١٠/١٣١)دا دەڵێت: (والجمهور لا يطلقون هذا اللفظ فى حق الله لأن العشق هو المحبة المفرطة الزائدة على الحد الذى ينبغى والله تعالى محبته لا نهاية لها فليست تنتهى الى حد لا تنبغي مجاوزته. واتە: زۆربەی هەرەزۆری زانایان ئەم وشەیە بۆ خوای گەورە بەکارناهێنن چونکە عیشق خۆشەویستیەکی زیادەڕەو ولەسنوور دەرچووەو خۆشویستنیی خوای گەورەش بێ کۆتاییە و سنوورێکیی نیە کە تێپەڕاندنی زیادەڕەوی بێت).

ئیبن مەنظور لە (لسان العرب:10/ 251)دا دەڵێت: پرسیارکرا لە ئەبولعەبباس ئەحمەدی کوڕی یەحیا: وشەی (الحُبّ)و (العِشْقِ) کامیان پەسەندو شیاوە؟

وتی: (الحُبّ) چونکە عیشق زیادەڕەوی تێدایە، بۆیە بە عاشیقیش وتراوە عاشیق چونکە بەهۆی زێدەڕەویەوە لە خۆشەویستیدا سیس دەبێت و دەپوکێتەوە وەک چۆن درەختی (العَشَقَة) سیس دەبێت و دەپوکێتەوە پاش بڕینەوەی.

ج- هەروەها زانایانی زامانەوانی دەڵێن: عیشق بۆ کەسێک بەکاردێت کە بخوازرێت و نیکاح بکرێت.

ئبنولجەوزی لە (تلبيس إبليس: ل ٢١١)دا دەڵێت: (فإن العشق عند أهل اللغة لا يكون إلاّ لما يُنكَح. واتە: عیشق لە لای زمانەوانان تەنها بۆ کەسێک بەکاردێت کە نیکاح بکرێت.)، ئیبن فارسیش لە (المصباح المنير في غريب الشرح الكبير: ٢/412)دا دەڵێت: (العِشْقُ الإغرام بالنساء. واتە: عیشق ئالوودەیی وشەیدابوونە بە ژنان)، هەروەها ئیبن ئەبیلعیز لە (شرح العقيدة الطحاوية ل:١٦٤)دا دەڵێت: العشق محبةٌ مع شهوةٍ. واتە: عیشق خۆشەویستیەکە شەهوەت و ئارەزووی لە گەڵدا بێت.

هەر بۆیە ئیبنولقەییم لە (إغاثةِ اللهفان: 2/133) دا لە بارەی خۆشویستنی خوای گەورە دەڵێت: (... لا يذكرُ فيها لفظ العشقِ والغرامِ والصبابةِ والشغفِ والهوى. واتە: نابێت – بۆ خۆشویستنی خوا- وشەی عیشق و ئالودەبوون و ئەوین وشەیداو حەز بەکار بهێنرێت).

هەروەها لەناو خەڵکیشدا بە گشتی بە خۆشەویستیی نێوان دوو پیاو ناوترێت عیشق بەڵکو بە خۆشەویستیەک دەوترێت لە نێوان ژن و پیاوێکدا بێت.

ئیبن تەیمیە لە (مجموع الفتاوى: 5/80)دا دەڵێت: (وَإِنَّ مِمَّا نَعْتَقِدُهُ تَرْكُ إطْلَاقِ تَسْمِيَةِ (الْعِشْقِ) عَلَى اللَّهِ تَعَالَى وَبَيَّنَ أَنَّ ذَلِكَ لَا يَجُوزُ لِاشْتِقَاقِهِ وَلِعَدَمِ وُرُودِ الشَّرْعِ بِهِ . وَقَالَ : أَدْنَى مَا فِيهِ إنَّهُ بِدْعَةٌ وَضَلَالَةٌ وَفِيمَا نَصَّ اللَّهُ مِنْ ذِكْرِ الْمَحَبَّةِ كِفَايَةٌ. واتە: یەکێک لەوانەی بڕوامان پێیەتی  بە کارنەهێنانی وشەی عیشقە بۆ خوای گەورە، بەکارهێنانی دروست نیە چونکە لە قوڕئان و سوننەدا بەکار نەهاتووە، کەمترین قسەش لە بارەیەوە بەکارهێنانی بیدعەو گومڕاییە، وشەی (الْمَحَبَّةِ)ش کە خوا لە قوڕئاندا باسیکردووە بەسە.)

دکتۆر بەکر عەبدوڵڵا ئەبو زەیدیش لە (معجمِ المناهي اللفظيةِ ل: ٧٦)دا سەبارەت بە ناوی (عاشقُ اللهِ) دەڵێت: (فيها من سوءِ الأدبِ مع اللهِ تعالى. واتە: ئەو ناوە بێ ئەدەبی تێدایە بەرامبەر بە خوای گەورە.)

سەرنجی سێیەم: هێنانی هەموو فەرموودەکان بەبێ ناوهێنانی  ڕاوی وسەرچاوەو پلەی فەرموودەکان، لە کۆی فەرموودەکانیش شەشیان لاواز یاخود هەڵبەستراون:

١- لاپەڕە (٩) (الناسُ سواسية كأسنان المشط). (موضوع) هەڵبەستراوە.

بڕوانە: الفوائد المجموعة في الأحاديث الموضوعة للشوكاني رقم (٢٧)، اللآلي المصنوعة في الأحاديث الموضوعة للسيوطي: (1/371)، تلخيص كتاب الموضوعات للذهبي رقم (٧٤٤).

ئەلبانیش لە (السلسلة الضعيفة  ژمارە: ٥٩٦) دا دەڵێت: ضعيف جداً (زۆر لاوازە).

2- لاپەڕە (١٨) (اطلبِ العلم من المهد إلى اللحد). (موضوع) هەڵبەستراوە.

بڕوانە: قيمة الزمن عند العلماء للعلامة عبد الفتاح أبو غدة لاپەڕە: ٥٧، فتاوى الشبكة الإسلامية بإشراف الدكتور عبدالله الفقيه، ژمارە: (60804).

٣- لاپەڕە (٦٦) (من بۆ خێری دونیاو دواڕۆژی ئێوە هاتووم). (موضوع) هەڵبەستراوە.

لێرەدا تەنها ڕاڤەی فەرموودەکەیان هێناوە بەبێ ئاماژەکردن بەدەق و سەرچاوەو ڕاویەکەی!

بێگومان واتای فەرموودەکە تەواوەو پێغەمبەر - صلى الله عليه وسلم- خێری دونیاو دواڕۆژی بۆ خەڵکی هێناوە، بەڵام کاتێک دەگەڕێینەوە بۆ دەقی فەرموودەکە بۆمان دەردەکەوێت کە بەشێکە لەفەرموودەیەکی دوورو درێژ کە درۆزنێکی شیعە دایناوەو! هەروەها تێیدا هاتووە کە پێشەوا عەلی خوای لێ ڕازیبێت تاکە جێگرو خەلیفەی پێغەمبەرە – صلى الله عليه وسلم-!

ئەمەش دەقەکەیەتی: (إني قد جئتكم بخير الدنيا والآخرة، وقد أمرني الله تعالى أن أدعوكم إليه ، فأيكم يؤازرني على هذا الأمر على أن يكون أخي ووصيي وخليفتي فيكم؟ قال : فأحجم القوم عنها جميعا وقلت - وإني لأحدثهم سنا وأرمصهم عينا وأعظمهم بطنا وأحمشهم ساقا - أنا يا نبي الله أكون وزيرك عليه ، فأخذ برقبتي ثم قال  إن هذا أخي ووصيي وخليفتي فيكم فاسمعوا له وأطيعوا، قال: فقام القوم يضحكون ويقولون لأبي طالب: قد أمرك أن تسمع لابنك وتطيع).

ئیبن کەثير سەبارەت بەم فەرموودەیە دەڵێت: تفرد بهذا السياق عبد الغفار بن القاسم أبي مريم، وهو متروك كذاب شيعي، اتهمه علي بن المديني وغيره بوضع الحديث، وضعّفه الأئمة رحمهم الله. (واتە: ئەم فەرموودەیە تەنها عەبدولغەففاری کوڕی قاسیم گێڕاویەتیەوە، ئەویش کەسێکی شیعەی درۆزنە عەلی کوڕی ئەلمەدینیی وزانایانی تر بەدروستکەری فەرموودەیان زانیوەو پێشەوایان بە لاوازیان داناوە. بڕوانە: تفسير ابن كثير (6/ 170)، كنز العمال رقم: (36371)، سلسلة الأحاديث الضعيفة للألباني رقم: (٤٩٣٢)

٤- لاپەڕە (٩) (إياكم والبغضاء). (ضعيف) لاوازە.

لە فەرموودە موڕسەلەکانی سەعیدی کوڕی موسەییبە، بڕوانە: التمهيد لما في الموطأ من المعاني والأسانيد لأبي عمر يوسف بن عبد الله بن عبد البر النمري: (23/144).

٥- لاپەڕە (٧٩) (بُعِثْتُ بِالْحَنِيفِيَّةِ السَّمْحَةِ). (ضعيف) لاوازە.

قال الهيثمي في مجمع الزوائد (5/336): رواه أحمد والطبراني وفيه علي بن يزيد الألهاني وهو ضعيف.

وضعفه شعيب الأرنؤوط في تحقيقه لمسند أحمد رقم: (22345).

ئەلبانیش بە لاوازی داناوە بەڵام دواتر لێی پەشیمان بووەتەوەو وتویەتی بە کۆی ڕێگاکانی لە پلەی لاوازەوە بەرز دەبێتەوە بۆ پلەی (حسن). بڕوانە: تراجعات العلامة الألباني في التصحيح  والتضعيف ل:١.

٦- لاپەڕە (٧٩) (الدينُ المعاملة). (موضوع) هەڵبەستراوە.

فەرموودەیەکی بێ بنەمایە تەنانەت لە نێو فەرموودە هەڵبەستراوەکانیشدا باسی لێوە نەکراوە. بڕوانە: سلسلة الأحاديث الضعيفة والموضوعة للألباني: (5/ 11).

سەرنجی چوارەم: تێکدان و گۆڕین و زیادکردنی دەقی چەند فەرموودەیەک:

١- لاپەڕە (١٨) (طلب العلم فريضة على كل مسلم ومسلمة).

زانایان دەڵێن: ئەم فەرموودەیە فەرموودەیەکی سەحیحە بەڵام وشەی (ومسلمة)ی تێدا نیەو بۆی زیادکراوەو لە هیچ ڕێگایەک لەڕێگاکانی ئەم فەرموودەیەوە ئەو وشەیە بوونی نیە، هەروەها وتوشیانە: وشەی (مسلم) لەو فەرموودەیەدا بە پێی بنەماکانی زمانی عەرەبی ژن و پیاو دەگرێتەوە، هەندێک بە هۆی شارەزا نەبوونیان لە زمانی عەرەبی ئەو وشەیان بۆ زیادکردووە.

بڕوانە: المقاصد الحسنة للمناوي: (لاپەڕە: ٤٤٢)، دروس لمحمد ناصر الدين الألباني: (٩/١٦).

٢- (يا ابن آدم لو أتيتني بقراب الأرض خطايا – وأتيتني ولم تشرك بي – لجئتك بملئها مغفرة) ل: ٧.

ئەم فەرموودەیەش بە هەمان شێوە فەرموودەیەکی سەحیحەو تورموذى ڕیوایەتی کرووەو ئەلبانیش لە (صحيح الترغيب والترهيب: ژمارە ٣٣٨٢) بە (حسن)ی داناوە بەڵام مەتنەکەی بەو شێوەیە نیە کە لە کتێبەکەدا هاتووە بەڵکو بەم شێوەیەی خوارەوەیە: (يَا ابْن آدم لَو أتيتني بقراب الأَرْض خَطَايَا ثمَّ لقيتني لَا تشرك بِي شَيْئا لأتيتك بقرابها مغْفرَة).

 ٣- (كلكم من آدم وآدم من تراب) ل: ٥٧.

ئەم فەرموودەیەش بە صەحیحی بەم شێوانەی خوارەوە هاتووە:

(الناس من آدم وآدم من تراب) شرح العقيدة الطحاوية: (ص: 406).

(أَنْتُمْ بَنُو آدَمَ وَآدَمُ مِنْ تُرَابٍ)   صحيح وضعيف سنن أبي داود: (٥١١٦).

(والناس بنو آدم وآدم من تراب)  صحيح وضعيف سنن الترمذي: (٣٩٥٦).

(الناس ولد آدم وآدم من تراب)  السلسلة الصحيحة للألباني: (١٠٠٩).

سەرنجی پێنجەم:

نووسینی (د.خ) یاخود (‌ص) لە جیاتی (صلى الله عليه وسلم) لە کاتی نووسینی ناوی پێغەمبەردا (صلى الله عليه وسلم).

ئەم هێمایانەو هاوشێوەکانی بە صەلاوات دانانرێن و زانایان بە نەشیاوی (مکروه) دەزانن، ئیبن صەلاحی شاەرزووری ڕەحمەتی خوای لێبێت لە موقەددیمەکەیدا( ل: ١٤٩)  دەڵێت: (ينبغي له أن يحافظ على كتابة الصلاة

والتسليم على رسول الله صلى الله تعالى عليه وسلم عند ذكره ولا يسأم من تكرير ذلك عند تكرره فإن ذلك من أكبر الفوائد التي يتعجلها طلبة الحديث وكتبته ومن أغفل ذلك حرم حظا عظيما ... ثم ليتجنب في إثباتها نقصين أحدهما أن يكتبها منقوصة صورة رام إليها بحرفين أو نحو ذلك والثاني أن يكتبها منقوصة معنى بأن لا يكتب (وسلم) ... ويكره أيضا الاقتصار على قوله (عليه السلام) والله أعلم.

واتە: لە کاتی نوسیندا پێویستە لە سەر قوتابی پارێزگاری لە نوسینی صەلات و سەلام لە سەر پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) بکات و بێزار نەبێت بە هۆی زۆر دووبارەبونەوەی چونکە گەورەترین سوودی هەیە بۆ قوتابی، هەر کەسێکیش ئەمە پشتگوێ بخات خێرێکی زۆر گەورەی لە دەست چووە ... پاشان خۆی لە دوو شت بە دوور بگرێت: یەکەم بە ناتەواوی نەینوسێت هێمای بۆ دابنێت بە دوو پیت یاخود بە هەر شێوازێکی تر، دووەم: واتاکەیشی کورتنەکاتەوە بە شێوەیەک وشەی (وسلم) لاببات واتە تەنها صەلەواتی لەسەر بدات، یاخود تەنها (عليه السلام) بنوسێت واتە: تەنها سەلامی لە سەر بدات.)

سەخاویش ڕەحمەتی خوای لێبێت لە (فتح المغيث شرح ألفية الحديث للعراقي)دا

دەڵێت: (واجتنب أيها الكاتب ( الرمز لها) أي الصلاة والسلام على رسول الله صلى الله عليه وسلم في خطك بأن تقتصر منها على حرفين ونحو ذلك فتكون منقوصة - صورة - كما يفعله ( الكتاني ) والجهلة من أبناء العجم غالبا وعوام الطلبة ، فيكتبون بدلا من صلى الله عليه وسلم ( ص ) أو ( صم ) أو ( صلعم ) فذلك لما فيه من نقص الأجر ...واتە: ئەی نووسەر لەکاتی نووسیندا خۆت بپارێزە لە دانانی هێما بە دوو پیت یاخود بە هەر شێوازێکی تر لە جیاتی صەڵات سەلام لە سەرپێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) چونکە ناتەواوە هەر وەک چۆن کەتانی و  زۆرینەی نەوەکانی عەجەم و قوتابیە عەوامەکان دەیکەن، لە جیاتی (صلى الله عليه وسلم) (ص) یاخود (صم) یاخود (صلعم) دەنووسن ئەمەش دەبێتە مایەی کەمبوونەوەی پاداشت).
سیوطیش ڕەحمەتی خوای لێبێت لە (تدريب الراوي في شرح تقريب النواوي ل: 73)دا دەڵێت: (ويكره الرمز إليهما في الكتابة بحرف أو حرفين، كمن يكتب (صلعم) بل يكتبهما بكمالهما ويقال إن أول من رمزهما بصلعم قطعت يده. واتە: دانانی ‌هێما بە پیتێک یاخود دوو پیت لە جیاتی صەڵات وسەلام وەک (صلعم) کەڕاهەتی هەیە بەڵکو دەبێت بە تەواوی بیاننوسێتەوە، وتراویشە یەکەمین کەس کە ئەم هێمایەی نووسی دەستی بڕاوەتەوە.
هەروەها زانایانی سەردەمیش ئەم بۆچونەیان بەسەند کردووە، بڕوانە: مجموع فتاوى الشيخ ابن باز ( 2 / 397 – 399 (، معجم المناهي اللفظية للشيخ بكر أبو زيد (ل: 188).

سەرنجی شەشەم: هێنانی چەندین وتەی بە وەرگێڕڕاوی و بەناوی پێشەوا عەلیەوە خوای لێ ڕازیبێت بێ ئاماژەکردن بەدەق و ئەو سەرچاوانەی ئە وتانەی لێ وەرگیراوە، ئاشکراشە کە شیعەکان چەندین وتەو هەڵبەستیان بەناو ئەو پێشەوایەوە داناوە.

بۆ نموونە بڕوانە: لاپەڕە: (٣١، ٧٧، ٧٨).

سەرنجی حەوتەم: دانانی چەند پرسیارێکی سەیرو سەمەرەو بێ وەڵام! لە کۆتایی هەندێک  لە وانەکاندا، وەک:

لاپەڕە (٤٤):

یەکەم:  چ لێکچونێک لە نێوان دونیاو بەرزەخ لە لایەکەوەو بەرزەخ و ڕۆژی دوایی لە لایەکی دیکەوە هەیەو لە ئارادایە:

١-

٢-

٣-

٤-

دووەم: چ شتێک لە دونیاوە لە گەڵ مرۆڤ دەڕوات بۆ بەرزەخ و لە ئەو نابێتەوە؟

١-

٢-

٣-

٤-

مامۆستا سیروان حامد

فبراير 03, 2014