ئايا (جيهاد)کردن لەم سەردەمەى ئێمەدا فیتنەیە؟

وەڵامدانەوەى فەرمانى خواى گەورەو پێغەمبەرەکەى(صلى الله علیە وسلم) بەوەى جیهاد لەگەڵ دوژمنان و داگیرکەران و نۆکەرەکانیان بکەیت فیتنەو ئاشوب نییە, بگرە فیتنە لە سەرپێچى کردنى خواى گەورەو پێغەمبەرەکەىدایە(صلى الله علیە وسلم).

خواى گەورە دەفەرموێت: (... فَلۡيَحۡذَرِ ٱلَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنۡ أَمۡرِهِۦٓ أَن تُصِيبَهُمۡ فِتۡنَةٌ أَوۡ يُصِيبَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٌ) (النور :٦٣)

واتە: ده‌با ئه‌وانه‌ی که‌ سه‌رپێچی له‌ فه‌رمانی ده‌که‌ن بترسن له‌وه‌ی که‌ تووشی تاقی کردنه‌وه‌یه‌کی سه‌خت، یان تووشی سزایه‌کی به‌ ئێش ببن.

هەر بۆیە ئیمامى بوخارى ئەم فەرمودە مەرفوعەى کە دەفەرموێت: (ألا وإنه يُجَاء برجال من أمتي فيؤخذ بهم ذات الشمال، فأقول: يا رب أصيحابي، فيقال: إنك لا تدري ما أحدثوا بعدك..) [الحديث].

واتە: لە ڕۆژى دوایىدا پیاوانێک دێنن لە ئوممەتەکەم و دەیانبەن بە لاى چەپدا و دوریان دەخەنەوە, منیش دەڵێم: ئەى پەروەردگارم هاوەڵەکانم. دەوترێت: تۆ نازانیت دواى تۆ چییان کردووە..

جا ئیمامى بوخارى ئەم فەرمودەیەى لە سەرەتاى کیتابى الفتن دا هێناوە لە صەحیحەکەیدا, ئەمەش وەک عادەتى خۆى لە پۆلێن کردنى بابەتەکاندا ئاماژەیە بۆ ئەوەى زیادەڕەوەى و دین گۆڕین وسەرپێچى کردنى فەرمانى خواو پێغەمبەرەکەى(صلى الله علیە وسلم) لە گەورەترین هۆکارەکانى فیتنەو ئاشوبەو بگرە بنچینەى فیتنەیە, لە کۆن و نوێشدا هەر وا بووە.

وە براى پرسیارکەر چاک بزانە ئەو جیهادەى خواى گەورەو پێغەمبەرەکەى (صلى الله علیە وسلم) فەرمانیان پێى کردووە فیتنە نییە هەر وەک ساردکەرەوەکان وا دەڵێن, بەڵکو وازهێنان لە جیهاد بریتییە لە فیتنە, هەروەک خواى گەورە دەفەرموێت: (وَمِنۡهُم مَّن يَقُولُ ٱئۡذَن لِّي وَلَا تَفۡتِنِّيٓۚ أَلَا فِي ٱلۡفِتۡنَةِ سَقَطُواْۗ......) (التوبة :٤٩)

 واتە: (له‌و دووڕووه‌ بێ چاوو ڕووانه‌) که‌سانێک هه‌ن که‌ ده‌ڵێن: مۆڵه‌تم بده‌و تووشی گوناهو سه‌رپێچیم مه‌که‌!! (به‌بیانووی ئه‌وه‌ی له‌ غه‌زادا، له‌وانه‌یه‌ تووشی گوناهو هه‌ڵه‌ ببێت!!) له‌ حاڵێکدا ئه‌و جۆره‌ که‌سانه‌ با چاک بزانن که‌ له‌ گوناهو تاواندا ڕۆچوون،

وە جیهاد کردن ڕێگاى شەرعییە بۆ لابردن و نەهێشتنى فیتنە, هەروەک خواى گەورە دەفەرموێت: (وَقَٰتِلُوهُمۡ حَتَّىٰ لَا تَكُونَ فِتۡنَةٞ وَيَكُونَ ٱلدِّينُ لِلَّهِۖ فَإِنِ ٱنتَهَوۡاْ فَلَا عُدۡوَٰنَ إِلَّا عَلَى ٱلظَّٰلِمِينَ) (البقرة :١٩٣)

 واتە: (خۆ ئه‌گه‌ر كافران كۆڵیان نه‌داو هه‌ر جه‌نگان و پیلانیان گێڕا) ئێوه‌ش بجه‌نگن دژیان تا وه‌كو هاوه‌ڵگه‌ری و ئاشوب و ناخۆشی نه‌مێنێت، هه‌روه‌ها تا دین و ئاین و به‌رنامه‌و فه‌رمانڕه‌وایی هه‌ر بۆ خوای گه‌وره‌ بێت، خۆ ئه‌گه‌ر كۆڵیانداو وازیان هێنا، ئه‌وا هیچ جۆره‌ دژایه‌تیه‌كیان نامێنێت ته‌نها دژ به‌ سته‌مكاره‌كانیان نه‌بێت.

وە دەفەرموێت: (وَقَٰتِلُوهُمۡ حَتَّىٰ لَا تَكُونَ فِتۡنَةٞ وَيَكُونَ ٱلدِّينُ كُلُّهُۥ لِلَّهِۚ فَإِنِ ٱنتَهَوۡاْ فَإِنَّ ٱللَّهَ بِمَا يَعۡمَلُونَ بَصِيرٞ) (الأنفال :٣٩)

 واتە: (ئه‌ی ئیمانداران) ئێوه‌ش بجه‌نگن دژ به‌کافرو خوانه‌ناسان تا فیتنه‌ و ئاشووب و ئازاردانی موسڵمان نه‌مێنێت و (ئه‌و خه‌ڵکه‌ سه‌ربه‌ست بن له‌ هه‌ڵبژاردنی به‌رنامه‌ و ئایندا)، تا دین و فه‌رمانبه‌رداری هه‌ر هه‌مووی بۆ خوا بێت، جا ئه‌گه‌ر بێ باوه‌ڕان کۆڵ بده‌ن، ئه‌وه‌ بابزانن به‌ڕاستی خوا بینایه‌ به‌هه‌موو ئه‌و کارو کرده‌وانه‌ی که‌ ده‌یکه‌ن.

شێخى ئیسلام ئیبن تەیمییە(ڕەحمەتى خواى لێ بێت) فەرمویەتى: "الجهاد وإنفاق الأموال؛ قد تكون مضرة، لكن لما كانت مصلحته راجحة على مفسدته؛ أمر به الشارع".اهـ [مجموع الفتاوى 1/265].

واتە: جیهاد و ماڵ بەخشین لەوانەیە بە ڕواڵەت زیان بەخش بێت, بەڵام لەبە ئەوەى بەرژەوەندىیەکەى زۆترە لە ناڕەحەتى و خراپەکەى خواى گەورەو پێغەمبەرەکەى(صلى الله علیە وسلم) فەرمانیان پێ کردووە.

وە دەفەرموێت: "الجهاد؛ هو دفع فتنة الكفر، فيحصل فيها من المضرة ما هو دونها".اهـ [مجموع الفتاوى 20/52].

واتە: جیهاد کردن بریتییە لە نەهێشتنى فیتنەى کوفر هەر بۆیە زیانى واى تێدا بەرپا دەبێت کە لە شتى تردا نییە.

وە دەفەرموێت: "الشريعة تأمر بالمصالح الخالصة والراجحة، كالإيمان والجهاد، فإن الإيمان مصلحة محضة، والجهاد , وإن كان فيه قتل النفوس ء فمصلحته راجحة، وفتنة الكفر أعظم فسادا من القتل، كما قال تعالى: (وَالْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ) [البقرة: 217]".اهـ [مجموع الفتاوى 27/230].

واتە: شەریعەت فەرمان دەکات بەو شتانەى بەرژەوەندى تەواوى تیایە یان بەرژەوەندىیەکەى زیاترە لە زیانەکانى, وەک ئیمان هێنان و جیهاد کردن, ئیمان هێنان سەراپاى بریتییە لە بەرژەوەندى, وە جیهادیش ئەگەرچى کوشتنى نەفسەکانى تیایە بەڵام بەرژەوەندىیەکەى زۆر زیاترە, وە فیتنەى کوفر خراپەکەى زۆر گەورەترە لە کوشتن وەک خواى گەورە دەفەرموێت: (وَالْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ)

وە فەرمویەتى: "قال تعالى: (كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ كُرْهٌ لَكُمْ وَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ...) الآية [البقرة: 216]، فأمر بالجهاد، وهو مكروه للنفوس، لكن مصلحته ومنفعته راجحة على ما يحصل للنفوس من ألمه، بمنزلة من يشرب الدواء الكريه لتحصل له العافية، فإن مصلحة حصول العافية له؛ راجحة على ألم شرب الدواء".اهـ [مجموع الفتاوى 24/279].

واتە: خواى گەورە دەفەرموێت: (كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ كُرْهٌ لَكُمْ وَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ...) واتە: جه‌نگ له‌سه‌رتان بڕیار دراوه‌ که‌شتێکی گرانه‌ لاتان به‌ڵام له‌وانه‌یه‌ شتێکتان لا ناخۆش بێت که‌چی خێر له‌وه‌دا بێت. جا خواى گەورە فەرمانى کردووە بە جیهاد کردن کە ئەمەش لەسەر نەفسەکان ناخۆشە, بەڵام بەرژەوەندى و سودەکەى زۆر زیاترە لەو ئازارانەى توشى نەفس دەبێت تیایدا, بە وێنەى ئەو کەسەى دەرمانى تاڵ و ناخۆش دەخوات تا لەش ساغى بۆ بگەڕێتەوە, جا بەرژەوەندى گەڕانەوەى لەش ساغى بۆى لە پێشترە لە ئازارو ناخۆشى خواردنەوەى دەرمانەکە.

وە دەفەرموێت: "الله سبحانه إنما حرم علينا الخبائث لما فيها من المضرة والفساد، وأمرنا بالأعمال الصالحة لما فيها من المنفعة والصلاح لنا، وقد لا تحصل هذه الأعمال إلا بمشقة كالجهاد والحج والأمر بالمعروف والنهي عن المنكر وطلب العلم فيحتمل تلك المشقة ويُثاب عليها، لما يعقبه من المنفعة".اهـ [مجموع الفتاوى 25/282].

واتە: خواى گەورە شتە پیسەکانى لەسەرمان حەرام کردووە لەبەر ئەو زیان و خراپانەى تیایەتى, وە فەرمانى پێ کردووین کارى چاکە ئەنجام بدەین لەبەرئەو سوودو چاکانەى تیایەتى بۆمان, جارى واش هەیە ئەو کردەوانە دەستگیر نابن بە بێ ناڕەحەتى وەک جیهاد و حەج و فەرمان کردن بە چاکەو ڕێگرى کردن لە خراپە و پەیداکردنى عیلم, جا ئەو ناڕەحەتیانە دەهێڵێتەوە و پاداشتى لەسەر دەداتەوە لەبەر ئەو سودانەى بە دوایدا دێن.

وە شێخ سلیمان بن سحمان(ڕەحمەتى خواى لێ بێت) فەرمویەتى: "إذا عرفت أن التحاكم إلى الطاغوت كفر، فقد ذكر الله في كتابه: أن الكفر أكبر من القتل، قال: (والفتنة أكبر من القتل) [البقرة: 217]. وقال: (والفتنة أشد من القتل) [البقرة: 191]. والفتنة: هي الكفر؛ فلو اقتتلت البادية والحاضرة حتى يذهبوا، لكان أهون من أن ينصبوا في الأرض طاغوتاً، يحكم بخلاف شريعة الإسلام، التي بعث الله بها رسوله صلى الله عليه وسلم".اهـ [الدرر السنية 10/510].

واتە: جا کە زانیت حوکم بردنەوە بۆ لاى طاغوت کوفرە ئەوا خواى گەورە لە قورئانەکەىدا باسى لەوە کردووە کە کوفر لە کوشتن گەورەترە وەک فەرمویەتى: (والفتنة أكبر من القتل) وە فەرمویەتى: (والفتنة أشد من القتل) وە فیتنەش بریتیە لە کوفر, خۆ ئەگەر هەموو خەڵکى شارو لادێ بیکەن بە شەڕ و کوشتارى یەک بکەن بە جۆرێک کەسیان نەمێنن و هەموو بکوژرێن ئەمە ئاسان ترە لەوەى طاغوتێک لەسەر زەوى دابنێن کە بە پێچەوانەى ئەو شەریعەتى ئیسلامەوە حوکم بکات کە خواى گەورە بە پێغەمبەرەکەىدا ناردویەتى(صلى الله علیە وسلم)

وە شێخ عبالقادر بن عبالعزیز(خواى گەورە ئازادى بکات) فەرمویەتى: "ولا شك أن الضرر النازل بالمسلمين من تسلط الحكام المرتدين عليهم، وما في ذلك من الفتنة العظيمة، هذا الضرر يفوق أضعافا مضاعفة قتل بعض المسلمين المكرهين في صف العدو أو المخالطين له عن غير قصد حال القتال، إن كثيرا من بلدان المسلمين تسير في طريق الردة الشاملة من جراء هؤلاء، فأي فتنة أعظم من هذا، هذه فتنة تفوق ما يصيب المسلمين بالجهاد من قتل أو سجن أو تعذيب أو تشريد، قال تعالى: (وَالْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنْ الْقَتْلِ)، وقال تعالى: (وَالْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنْ الْقَتْلِ). فيجب دفع المفسدة العظمى (فتنة الكفر والردة) بتحمل المفسدة الأخف (وهو ما يترتب على الجهاد من قتل وغيره) وهذا هو المقرر في القواعد الفقهية الخاصة بدفع الضرر، كقاعدة (الضرورات تبيح المحظورات) وقاعدة (يُتحمل الضرر الخاص لدفع الضرر العام) وقاعدة (الضرر الأشد يُزال بالضرر الأخف) وقاعدة (إذا تعارض مفسدتان روعي أعظمهما ضررا) وقاعدة (يُختار أهون الشرين) وغيرها".اهـ [العمدة في إعداد العدة ص320].

واتە: وە گومانى تێدا نییە ئەو زیانەى بەسەر موسڵماناندا هاتووەبەوەى کۆمەڵێک حوکامى مورتەد دەستەڵاتیان گرتۆتە دەست بەسەریانەوە, وە ئەو فیتنە گەورەیەى لەوەدایە. ئەم زەرەرو زیانە چەندان جار گەورەترە لە کوژرانى هەندێک لە موسڵمانان کە بە ناخۆشیەوە لە صەفى دوژمندان یان تێکەڵیان بوون بە بێ مەبەست لە کاتى شەڕدا, زۆرێک لە وڵاتانى موسڵمانان بە ڕێگاى هەڵگەڕانەوەیەکى گشتگیردا دەڕۆن بە هۆى ئەمەوە, جا چ فیتنەیەک لەمە گەورەترە, ئەم فیتنەیە  زۆر لەوە گەورەترە کە موسڵمانان بە هۆى جیهادەوە توشیان دەبێت لە کوژران یان زیندانى یان ئەشکەنجە یان ئاوارەو دەربەدەر بوون, خواى گەورە دەفەرموێت: (وَالْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنْ الْقَتْلِ) وە دەفەرموێت: (وَالْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنْ الْقَتْلِ) جا پێویستە مەفسەدە گەورەکە ڕاماڵین (کە بریتییە لە فیتنەى کوفرو هەڵگەڕانەوە لە دین) بە تەحەمول کردنى مەفسەدە بچوکترەکە (کە بریتییە لەو شتانەى بە هۆى جیهادەوە توشمان دەبێت لە کوژران و شتى تر) ئەمەش لە بنچینە فیقهیەکانى تایبەت بە ڕاماڵینى زەرەوو زیان بڕیارى لەسەر دراوە, وەک بچینەى(الضرورات تبيح المحظورات) واتە پێویستیەکان قەدەغەکراوەکانى بۆ حەڵاڵ دەبێت, وە بنچینەى(يُتحمل الضرر الخاص لدفع الضرر العام) تەحەمولى زیانى تایبەت دەکرێت لە پێناو لابردنى زیانى گشتىدا, وە بنچینەى(الضرر الأشد يُزال بالضرر الأخف) زیانى گەورە بە زیانى بچوکتر لادەبرێت, وە بنچینەى (إذا تعارض مفسدتان روعي أعظمهما ضررا) ئەگەر دوو خراپە پەیدابوون ڕەچاوى ئەوەیان دەکرێت کە زیانى زیاترە, وە بنچینەى(يُختار أهون الشرين) کەمترین خراپە هەڵدەبژێرین..وە غەیرى ئەمانە...

لە کۆتاییدا: چاک بزانە براى پرسیارکار..وە چا بزانە ئەى ئەو کەسەى هەمان پرسیارت هەیە:

قسەى ئەو کەسانەى ئاماژەت پێداون لە پرسیارەکەتدا خۆى بۆ خۆى فیتنەیە, جا ووریابە نەکەى وەرى بگریت و واز لە جیهاد بهێنیت, چونکە خواى گەورە ئاگادارى کردوینەتەوە لە هاووێنەى ئەمە, وە فەرمویەتى: (لَوۡ خَرَجُواْ فِيكُم مَّا زَادُوكُمۡ إِلَّا خَبَالٗا وَلَأَوۡضَعُواْ خِلَٰلَكُمۡ يَبۡغُونَكُمُ ٱلۡفِتۡنَةَ وَفِيكُمۡ سَمَّٰعُونَ لَهُمۡۗ وَٱللَّهُ عَلِيمُۢ بِٱلظَّٰلِمِينَ. لَقَدِ ٱبۡتَغَوُاْ ٱلۡفِتۡنَةَ مِن قَبۡلُ وَقَلَّبُواْ لَكَ ٱلۡأُمُورَ حَتَّىٰ جَآءَ ٱلۡحَقُّ وَظَهَرَ أَمۡرُ ٱللَّهِ وَهُمۡ كَٰرِهُونَ (التوبة :47-48)

واتە: ئه‌وانه‌ ئه‌گه‌ر ده‌رچوونایه‌ و له‌ناوتاندا بوونایه‌ هیچیان بۆ ئێوه‌ زیاد نه‌ده‌کرد بێجگه‌ له‌ سستی نه‌بێت (له‌ ئاشووب و گێره‌ شێوێنی زیاتریان له‌ ده‌ست نه‌ده‌هات) و ده‌ستیان ده‌کرد به‌ چرپ و چاپ له‌ناوتاندا و ده‌گه‌ران بۆ دۆزینه‌وه‌ی که‌لێنێک، به‌ئاواتی ئاشووب هه‌ڵگیرساندن له‌ نێوانتاندا، که‌سانێکیش هه‌ن له‌نێو ئێوه‌دا، گوێیان بۆ ده‌گرن، خوایش چاک ئاگاداره‌ به‌ کاروکرده‌وه‌ی سته‌مکاران.

سوێند به‌ خوا (ئه‌و دووڕووانه‌) پێشتریش هه‌وڵیان داوه‌ فیتنه‌ و ئاشووب (له‌ نێوان ئیمانداراندا) به‌رپا بکه‌ن و چه‌نده‌ها فه‌رمان و نه‌خشه‌یان گۆڕی بۆ ئه‌وه‌ی فێڵت لێ بکه‌ن و وره‌ت بڕوخێنن، هه‌تا خوا کردی حه‌ق هات و سه‌رکه‌وت و دینی خوا پایه‌دار بوو، له‌کاتێکدا ئه‌وان هه‌میشه‌ سه‌غڵه‌تن (به‌ پایه‌داری ئیسلام).

هەر بۆیە ئەو کەسەى فەتوا دەدات بەوەى جیهاد کردن دروست نییە بە بەهانەى ئەوەى جیهاد فیتنەیە یان ئێمە لە سەردەمى فیتنەداین, یان موجاهیدان فیتنەچین, ئەوە خۆى ئاشوبەچىیە نەک موفتى, وە لە صەحیحى موسلیمدا هاتووە کە پێغەمبەرى خوا(صلى الله علیە وسلم) فەرمویەتى: (من قال هلك الناس فهو أهلكهم). بە ضەمەى سەر (کاف)ەکەو فەتحە.

واتە: هەرکەسێک بڵێت خەڵکى تیاچوون ئەوە خۆى تیاچوتریبنیانە. یان خەڵکى تیابردووە بەوەى مەئویسى کردوون لە ڕەحمى خوا.

وە چەند جوانە ئەگەر بە گوێى ئەو کەسە بکەیت کە دەڵێ:

سأغسلُ عنّي العارَ بالسيفِ جالباً *** عليَّ قضاء اللهِ ما كانَ جالباً

وأذهل عن داري وأجعلُ هدمها *** (لديني) من باقي المذمَّةِ حاجباً

واتە: من سەرشۆڕى لەسەرخۆم لادەبەم بە شمشێرو

بڕیارى خواى گەورە بەسەر خۆمدا دێنم و ماڵەکەم فەرامۆش ئەکەم و لە جیاتى گوناه ڕوخاندنى ماڵەکەم دەکەمە بەرپەستى پاراستنى دینەکەم

لە خواى گەورە داواکارم سەرتان بخات و بە ئێوە ئیسلام و موسڵمانان سەربخات..

وآخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمين.

بە پێنوسى: الشيخ أبو همام تركي البنعلي الأثري - حفظه الله

وەرگێڕانى: مەبەست شارباژێڕى

ديسمبر 16, 2014